حسینیه تاریخی کرسف در محلهای قدیمی
از شهر به نام ساریکورپی قرار دارد. قدمت حسینیه به دوران قاجار برمیگردد و
به عهد سلطنت ناصرالدین شاه قاجار مربوط میشود. زمانی که در منطقه خمسه یا استان
زنجان فعلی حاکم مقتدری به نام امیرجهانشاهخان افشار قدرت را در دست داشت. منطقه از
لحاظ قدرت نظامی و دارایی و املاک در دوران قاجار بیهمتا بود و با وجود اینکه
جهانشاهخان املاک وسیعی را در اختیار داشت محل زندگی و حکمرانی خود را شهر کرسف
انتخاب کرده بود. وی در این شهر بناهایی را
احداث کرد که یکی از این بناها حسینیه کرسف است .
حسینیه در زمان
جهانشاهخان و به دستور وی توسط معماری از اهالی شیراز به نام استاد ملاقلی شیرازی بنا گردیده و از لحاظ
ساختار معماری و نقشه به کار رفته در استانزنجان بینظیر است. این حسینیه از
معدود حسینیههای شمالغرب کشور است که با نقشه روباز (حیاط مرکزی) و رواقهای
دورتادور آن ساخته شده است.
علاوه بر حیاط و
رواقها دو شبستان در شمال و جنوب ساخته شده بود که امروزه تنها شبستان شمالی آن
پابرجاست. با بررسی حسینیه تاریخی کرسف چنین برمیآید که اساس معماری این بنا
مانند سایر بناها تابع شیوه، سنت و سبک رایج زمان خود بوده است.
این بنا به شکلی
ساخته شده که وسط آن حیاط بزرگی قرار دارد و در اضلاع ششگانه آن ایوانهایی شش
ضلعی به ارتفاع چهار متر بالاتر از سطح زمین و با طاقنماهای آجری زیبایی بنا
گردیده است. از نظر طرح و نقشه این حسینیه تاریخی از نوع شش ایوانی بوده و مصالح
به کار رفته در آن شامل سنگ، آجر، گل و گچ میباشد. در ضلع شمالی و جنوبی این بنای
عظیم شبستانهایی قرار دارد که از آنها استفادههای مختلفی میشده است. این حسینیه
با انگیزه مذهبی و بیشتر برای اجرای برنامه تعزیهخوانی ساخته شده است.
تعزیهخوانها معمولاً
برای گریم و تعویض لباس خود جهت اجرای نقشهای مختلف در این شبستانها مستقر میشوند.
از این بنا در فصول گرم برای تعزیهخوانی و اجرای نمایشهای مذهبی استفاده میشد،
در فصول سرد نیز از شبستانها به عنوان مکتبخانه و ... استفاده میکردند. در
شبستانهای بنا در زمان قدیم از هیزم برای ایجاد گرما بهره میبردند. بام این بنا
مسطح و با شیب کم ساخته شده است و تمام در و پنجرهها و تورفتگیهای دیوارهای حیاط
و اتاقها با سقف هلالی ساخته شدهاند.
در آجرکاری نمای
بیرونی ایوانها و طاقنماها اشکال هندسی کنگرههای منظم و مقرنسهای بسیار زیبایی
به کار رفته و نکته قابل توجه در این بنا این است که تمام اضلاع آن در قرینه هم
قرار گرفتهاند به نحوی که اشکال هندسی و طاقنماهای ضلعشمالی با جنوبی و ضلعشرقی
با غربی قرینه هم هستند.
در سردرب ورودی
این بنا طرحی شبیه طاسکلاه )کلاهخود) که جنگآوران در
دوره اسلامی برسر خود میگذاشتند ساخته شده است.
احداث چنین بنایی با حیاط باز مرکزی سابقه طولانی در معماری ایران دارد و نمونه آن
را میتوان در کاخ اشکانی آشور ملاحظه کرد. در ادوار اسلامی نیز از پلان چنین
بناهایی برای بنیاد بناهای مذهبی و غیرمذهبی مانند مدارس، مساجد و کاروانسراها
استفاده میشد.
در جنوبشرقی بنا
درب ورودی آقایان و در ضلع جنوبغربی آن درب مختص بانوان تعبیه شده است. دیوارهای
ضخیم پشت این حسینیه به بیش از هشت متر میرسد که بالای پشتبام نیز به اندازه یکمتر
جانپناه برای آن درست شده است و از پشتبام هم برای تماشای مراسم استفاده میشود.
حسینیه تاریخی کرسف اوج شکوفایی معماری ایرانی بوده و معرف ذوق هنری و اسلامی و مهارت
معماران آن همچون ملاقلی شیرازی است. این بنا علاوه بر ارزش هنری از دیدگاه مسائل
اجتماعی و مذهبی نیز حائز اهمیت فراوان بوده است.
تا حسین ارباب باشد خوش به حال نوکرش
لحظه جان دادنش آید به بالای سرش
بعد خدمت در حسینیه به پاس نوکری
جنتش امضا شود با دست زهرا مادرش
ایام سوگواری امام حسین(ع) بر تمامی همشهریان فهیم و حسینی کرسف تسلیت باد.